گزارش ماهانه از نقض حقوق بشر در ایران شهریور 98
گزارش و تحقیق: ف. مدارا/ سارا. م
آنچه در پی می‌آید گزارش ماهانه و اجمالی از وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی شهریور ماه 98 است که تهیه شده است، این گزارش با توجه به حجم محدود آن و نیز به دلیل عدم اجازه فعالیت گروه‌های مستقل مدافع حقوق بشر در ایران نمی‌تواند بازتاب بی‌نقص وضعیت حقوق بشر در ایران باشد.
خلاصه آنچه گذشت:
اخبار نقض حقوق بشر در شهریورماه 98 با بیش از 44 مورد اعدام، بخصوص اعدام زندانیان سیاسی، بازداشت اقلیت‌های مذهبی و محرومیت‌های تحصیلی فراوان، بازداشت و محکومیت فعالان مدنی، نقض گسترده حقوق زندانیان، نقض پایدار آزادی بیان، تجمعات کارگری و اصناف بخصوص در زمینه معوقات مزدی، آلودگی هوا و موارد دیگری که در استان‌های مختلف رخ داد، همراه بود. این گزارش بر مبنای اطلاعاتی گردآوری شده که صحت آنها به احراز رسیده است.
اعدام
شهریورماه با بیش از 44 مورد اعدام همچنان نشان از تداوم نقض حقوق بشر در ایران دارد. اما آنچه در این ماه حائز اهمیت بود اعدام چندین تن از زندانیان سیاسی است که به فواصل کوتاهی از هم به وقوع پیوست.
روز دوشنبه ۱۲ شهریورماه، سه زندانی سیاسی محبوس در زندان زاهدان به نام‌های “درمحمد شه‌بخش“، “اسماعیل شه‌بخش” و “حیات الله نوتی زهی” در اقدامی انتقامجویانه در این زندان اعدام شدند. این زندانیان تنها یک روز پس از بروز درگیری میان گروه مسلح اپوزیسیون در بلوچستان با نیروهای امنیتی برای اجرای حکم اعدام فراخوانده شدند.
همچنین با اعتصاب غذای رامین حسین پناهی در حالی که غل و زنجیر شده در سلول انفرادی به سر می‌برد و بالاگرفتن گمانه‌ها در مورد اعدام وی و دو زندانی سیاسی کرد دیگر سرانجام در تاریخ ۱۷ شهریورماه زانیار مرادی، لقمان مرادی و رامین حسین پناهی اعدام شدند.
دادستانی تهران با صدور بیانیه‌ای که طی آن اعدام شدگان را به ارتکاب جرائم خشن متهم می‌کرد خبر از اجرای حکم در محل نامعلومی در تهران داد.
برادر رامین حسین پناهی اعلام کرد وزارت اطلاعات اعضای خانواده اعدام شدگان را به بازداشت تهدید کرده است. تهدید خانواده‌ها و دفن پیکرها در محلی نامعلوم شامل زانیار و لقمان مرادی نیز شده است. امری که در مورد زندانیان سیاسی مسبوق به سابقه است.
اعدام پنهانی و دفن در محلی نامعلوم این زندانیان سیاسی واکنش‌های گسترده‌ای را در محافل و مجامع داخلی و خارجی و فضای مجازی به همراه داشت که در پی آن شاهد اعتصاب در کردستان، و دستگیری دستکم ۱۶ نفر از شهروندان در پی این اعتصاب عمومی بودیم.
پس از آن و به فاصله خیلی کوتاه شاهد اعدام کمال احمدنژاد در میاندوآب، با وجود ابهاماتی در پرونده وی بودیم.
آزادی اندیشه و بیان
نقض آزادی اندیشه و بیان در ایران در شهریورماه امسال نیز به‌صورت گسترده در نقاط مختلف کشور ادامه داشت.
بازداشت رضا خندان، نجمه واحدی، رضوانه محمدی، هدی عمید، کیومرث مرزبان، ۴ شهروند در شهرهای بوکان، اشنویه، پیرانشهر و سنندج، یکی از اعضای شورای شهر نیشابور، پنج تن از اهالی شهر هویزه ، شماری از شهروندان در حمیدیه، یک شهروند در جوانرود، یک شهروند نقده‌ای ، پنج شهروند در روانسر، سردشت و مریوان و تمدید بازداشت موقت و“قاسم شعله سعدی” و “آرش کیخسروی” از مهم‌ترین اخبار بازداشت فعالان در شهریورماه بودند.
همچنین در این ماه پریسا رفیعی به ۷ سال، سها مرتضایی به ۶ سال، حمید بقایی به ۶ ماه، مطهره شفیعی به شش ماه، کمک خلبان افشاگر به یک سال، مشایی به ۶ سال و نیم، جوانفکر به ۴ سال حبس، علی آقاعلیخانی به ۳ ماه، امیر چمنی به شش ماه، وحید بشیری، به یک سال حبس تعلیقی و در حکمی دیگر علی اکبر جوانفکر به دو سال و نیم حبس محکوم شدند. معاون دادستان مشهد نیز اعلام کرد شخصی به اتهام “جاسوسی” به هفت سال حبس قطعی محکوم شده است.
لازم به ذکر است محکومیت به پرداخت جریمه نقدی برای بازداشت شدگان روز جهانی مبارزه با شکنجه، تبرئه “آرام فتحی” و تبدیل حکم حبس “خبات شکیبا” به جریمه نقدی در دادگاه تجدیدنظر، محکومیت دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی سمنان به دو سال حضور در نماز جمعه، محکومیت محمدامین عبداللهی زندانی سیاسی تبعیدی در زندان مرکزی بیرجند به شلاق و محکومیت بکتاش آبتین، شاعر و عضو کانون نویسندگان ایران به جریمه نقدی از دیگر مهم‌ترین محکومیت‌های فعالین در این ماه بود.
همچنین احضار حسن شمشادی خبرنگار و فعال رسانه‌ای، مصطفی تاجزاده، عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت، عبدالله بزرگزاده فعال مدنی، هرمان وطمانی روزنامه‌نگار مهابادی و سی و پنج تن از شهروندان خوی که در اعتراضات دی‌ماه سال گذشته بازداشت شده بودند، به مراجع قضایی و امنیتی احضار شدند.
در این ماه پرونده “هنگامه شهیدی” جهت رسیدگی به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی ارجاع شد.
در پی انتشار گزارشی در روزنامه “صدای اصلاحات” با عنوان “رقیه پس از ۲۲ سال مهدی شد؛ روایت یک تغییر جنسیت” دبیر هیات نظارت بر مطبوعات از ارجاع پرونده این روزنامه به مرجع قضایی خبر داد.
مدیر مسئول وقت، خبرنگار و منبع خبر “روزنامه ایران” نیز با اتهامات “نشر اکاذیب” و “افتراء” مجرم شناخته شدند. همچنین جمع‌آوری یک نشریه دانشجویی در دانشگاه تهران از دیگر مهم‌ترین اخبار در زمینه اندیشه و بیان بودند.
گفتنی است ارس امیری در پی احضار به دادسرای اوین بازداشت و پس از تفهیم اتهام به بند زنان زندان اوین منتقل شده است، رویا صغیری و سید جمال موسوی‌نژاد نیز جهت تحمل حبس به زندان منتقل شدند.
زندان
حق حیات، درمان و رسیدگی پزشکی و امنیت روانی همواره از مهم‌ترین موارد نقض حقوق زندانیان در ایران به شمار می‌رود.
جان باختن بک شهروند اهل ملکان پس از بازداشت توسط مأموران انتظامی شهرستان بناب در محل کلانتری این شهر که به‌شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفت از مهم‌ترین موارد نقض حق حیات و امنیت در این ماه به شمار می‌رود.
همین‌طور مرگ سه زندانی در زندان ارومیه و یک زندانی در زندان زاهدان به دلیل عدم رسیدگی پزشکی نیز از موارد نقض آشکار حقوق اولیه زندانیان است.
این ماه با تائید ابتلا به سرطان آرش صادقی در زندان رجایی شهر کرج و انجام عمل جراحی بعد از تشخیص بیماری وی تنها کمتر از سه روز پس از عمل جراحی به زندان بازگردانده شد در حالی که پزشک معالج وی اعلام کرده بود “آقای صادقی پس از جراحی سنگینی که پشت سر گذاشته باید حداقل ۲۵ روز تحت شرایط ویژه بستری باشد.
عدم اعزام به بیمارستان فرهاد میثمی، اعزام به بیمارستان و بازگشت به زندان بدون رسیدگی مناسب پزشکی محمد حبیبی، تعلل در اعزام به مراکز درمانی علیرغم شدت یافتن بیماری مصطفی دانشجو از مهم‌ترین موارد عدم رسیدگی پزشکی زندانیان در این ماه به شمار می‌روند.
اعتصاب غذا از مواردی است که زندانی به ناچار برای شنیده شدن دادخواهی‌اش به آن چنگ می‌زند. در این ماه اعتصاب غذای نسرین ستوده، فرهاد میثمی ، ۱۷ تن از دراویش گنابادی، مهین‌تاج احمدپور، یک زندانی در زندان ارومیه، یک کودک مجرم محکوم به اعدام و چند زندانی دیگر در زندان‌های مختلف کشور ازجمله وریا ساعد موچشمی، فرشید ناصری، سامان رحمانی، سید قاسم آبسته، فرهاد آریایی (صحراپیما) و نامق دلدل از جمله موارد اعتصاب غذا در این ماه بودند.
از دیگر مهم‌ترین اخبار نقض حقوق زندانیان، ضرب و شتم دراویش گنابادی و انتقال ۱۸ تن از آنان به سلول‌های انفرادی زندان تهران بزرگ، شکنجه دستکم ۷ زندانی در بازداشتگاه اطلاعات سپاه سراوان، شکنجه فرهاد عبدالله‌پور، شکستن دست و پای یک زندانی توسط پرسنل زندان رجایی شهر کرج؛ بی‌خبری از وضعیت امین علیزاده، نجمه واحدی، توحید قریشی، دو شهروند بازداشت شده در سقز، بلاتکلیفی ۱۴ ماهه یک شهروند در زندان زاهدان، بلاتکلیفی یک شهروند در سنندج، بلاتکلیفی ۲ ساله یک تبعه افغانستان در زندان سراوان، تخریب و ضبط غیرقانونی اموال زندانیان محبوس در زندان ارومیه، نگهداری محمد حبیبی، فعال صنفی در بند مجرمان خشن و عدم رعایت اصل تفکیک جرائم و خودکشی یک زندانی در زندان رجایی شهر کرج را می‌توان نام برد.
اقلیت های ملی و مذهبی
شهروندان بهایی در شهرهای مختلف کشور با موج جدیدی از فشار و نقض آشکار حقوق بشر روبرو شده‌اند. محروم شدن دستکم ۵۸ تن از دانشجویان بهایی طی کنکور سراسری سال جاری از ادامه تحصیل، اخراج حداقل ۴ دانشجوی بهایی از جمله میثاق اغصانی، آناهیتا حر و نیکان شیدان شیدی در مقاطع مختلف از دانشگاه‌ها، بازداشت ۱۰ تن از شهروندان بهایی توسط نیروهای امنیتی در شیراز و کرج، محکومیت ۵ شهروند بهایی دیگر به تحمل ۵ سال زندان، ارائه گسترده محصولات فرهنگی و رسانه‌ای در راستای بهایی ستیزی و پلمب ماندن محل کسب بسیاری از شهروندان بهایی و ممانعت از دفن یک شهروند بهایی در کرمان تنها قسمتی از افزایش فشار بر شهروندان این جامعه در این ماه است.
شهروندان اهل سنت نیز همچون گذشته تحت عنوان مختلف مورد تبعیض و نقض حقوق بشر قرار گرفتند. ممانعت از برگزاری نماز عید قربان شهروندان اهل سنت در تهران، تفهیم اتهام هاشم حسین پناهی در دادگاه ویژه روحانیت، بازداشت یک فعال اهل سنت در مهاباد از مهم‌ترین موارد نقض حقوق این شهروندان در این ماه بود.
اتنیک‌ها نیز در این ماه با فشارها مختلف و نقض حقوق خود مواجه بودند. در این باره بازداشت شماری از شهروندان در اهواز، بازداشت کوتاه‌مدت سه شهروند بلوچ به علت پوشیدن لباس بلوچی در شهرستان اهر، بازداشت عباس طرفی فعال عرب در مشهد، بازداشت شماری از شهروندان در سوسنگرد، بازداشت یک شهروند اهوازی توسط اداره اطلاعات، احضار عباس لسانی به دادگاه انقلاب تبریز، بازداشت اولدوز قاسمی در ارومیه و محکومیت یک فعال تُرک دیگر در سراب، محکومیت شش فعال ترک در دادگاه تجدید نظر و تائید حکم ۲۲ سال حبس بازداشت‌شدگان درگیری‌های عفرین سوریه را می‌توان یاد کرد.
از دیگر مهم‌ترین موارد نقض حقوق بشر در این زمینه می‌توان به بازداشت یک درویش گنابادی دیگر در استان اصفهان، صدور حکم ۱۴ سال حبس برای دو تن از دراویش گنابادی، بازداشت تعداد دیگری از هواداران جریان موسوم به “یمانی” در قم، اتهام “تبلیغ مسیحیت” برای دانشجوی ارمنی محبوس در زندان تهران بزرگ، بازداشت چند تن از هواداران “گروه عرفان حلقه” در گرگان اشاره کرد.
زنان
از مهم‌ترین رویدادهای مربوط به زنان می‌توان به بازداشت چند تن از فعالان حقوق زنان از جمله هدی عمید وکیل پایه یک دادگستری، نجمه واحدی دانش‌آموخته رشته جامعه شناسی و رضوانه محمدی فعال حقوق زنان اشاره کرد.
همچنین پرونده دختر ۲۸ ساله اهل شهرستان ملکان و یکی از قربانیان آزار جنسی که می‌گوید مورد تجاوز و آزار سلمان خدادادی نماینده شهر ملکان که اکنون ریاست کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی را نیز بر عهده دارد قرار گرفته بود، با رد شکایت توسط دادستان عمومی و انقلاب شهرستان ملکان روبرو شد.
لازم به ذکر است که در این ماه دو مورد قتل ناموسی در تهران به وقوع پیوست.
کارگران و اصناف
کارگران در این ماه نیز با تجمعات متعدد خواستار رسیدگی به شرایط بسیار سخت و غیرانسانی خود بودند. مهم‌ترین خواسته این کارگران و کارکنان پرداخت حقوق معوقه آنها بود.
از مهم‌ترین اعتراضات و تجمعات صورت گرفته در این ماه می‌توان به اعتراضات کارگری در مجتمع هفت تپه اشاره کرد که دستکم دو هفته ادامه یافت.
این کارگران که تعداد آنها تا ۷۰۰ نفر برآورد شده است به تأخیر در پرداخت شدن مطالبات مزدی خود اعتراض دارند.
از دیگر مهم‌ترین موارد رخ داده در ارتباط حقوق کارگران و اصناف می‌توان به بازداشت خالد حسینی و دو فعال کارگری در سنندج، محاکمه یک فعال کارگری در سنندج، احضار یک فعال کارگری به حراست اداره فرهنگ و ارشاد تهران و محکومیت یک فعال کارگری در سنندج به شش ماه حبس اشاره کرد.
حقوق فرهنگی
حقوق هنرمندان در ایران همیشه تحت شدیدترین فشارها و تهدیدها قرار داشته است. از مهم‌ترین موارد نقض حقوق فرهنگی در این ماه می‌توان به توقیف نمایش رویای شب تابستان اشاره کرد که در پی آن بازداشت کارگردان نمایش و مدیر مجموعه تئاتر شهر تهران را شاهد بودیم.
همچنین محمد معتمدی، به دلیل حضور و اجرای نوازندگان در کنسرت خیابانی به جای اجرای پلی بک، ممنوع الکار شده است.
مدیرکل دفتر نمایش خانگی نیز اعلام کرد که به “سریال ممنوعه” تا اعمال اصلاحات لازم اجازه نشر داده نخواهد شد.
لازم به ذکر است شکایت “محمدرضا شجریان” از صداوسیما رد شد. در واکنش به این حکم “شهرام ناظری” گفت به دنبال شکایت از صداوسیما هستم.
۱– گزارشاتی که توجهات زیادی به خود جلب کرد
در این بخش سعی شده به گزارش‌هایی از نقض حقوق بشر در شهریورماه که با حساسیت و توجه بیشتری از سوی افکار عمومی مواجه شدند، اشاره شود. بدیهی است که این توجه بیشتر، الزاماً به معنی شاخص بودن این دسته از گزارش‌های به لحاظ حجم نقض حقوق بشر نیست.
از مهم‌ترین خبرها که در این ماه بازتاب بسیار گسترده‌ای در کشور داشت می‌توان به اعدام زانیار مرادی، لقمان مرادی و رامین حسین پناهی و دفن در محلی نامعلوم آنان همچنین بازداشت فعالانی همچون رضا خندان ، نجمه واحدی، هدی عمید اشاره کرد.
۲– گزارشاتی که علیرغم اهمیت با بی‌توجهی روبرو شدند
در مقابل بخش قبل، بسیاری از گزارش‌های حقوق بشری اساساً با کم‌توجهی و بعضاً بی‌توجهی رسانه‌ها و افراد فعال در شبکه‌های اجتماعی که به هر ترتیب تشکیل‌دهنده‌ی قسمتی از افکار عمومی هستند، روبه‌رو شدند. گفتنی است این نوع کم‌توجهی‌های بعضاً غیرتعمدی یا بعضاً تبعیضات هدفمند، زمینه بیشتری از تداوم و گسترش نقض حقوق بشر را فراهم می‌آورد.
از مهم‌ترین خبرها که در این ماه شایسته توجه بیشتر در رسانه و در بین مردم بودند می‌توان از جان باختن بک شهروند اهل ملکان در محل کلانتری این شهر که به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود و بازداشت بهاییان و محروم شدن دست کم ۵۸ تن از دانشجویان بهایی طی کنکور سراسری سال جاری از ادامه تحصیل، اخراج حداقل ۴ دانشجوی بهایی و اعتصاب در کردستان که در پی اعدام زندانیان سیاسی کرد به وقوع پیوست، یاد کرد.