تحقیق؛ نگاهی اجمالی به نقض حقوق بشر در ایران طی اسفند ماه ۹۷
تحقیق و نگارش: امیر بن سعید
آنچه در پی می‌آید گزارش ماهانه و اجمالی از وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی اسفند ماه ۹۷ است .
خلاصه آنچه گذشت:
اخبار نقض حقوق بشر در ماه قبل، با اعدام، آزار کودکان, بازداشت‌های گسترده, نقض حقوق زندانیان, نقض پایدار آزادی بیان, تجمعات کارگری و اصناف بخصوص در زمینه معوقات مزدی, آلودگی‌های بسیار محیط زیست و موارد دیگری که در استان‌های مختلف رخ داد همراه بود. این گزارش بر مبنای اطلاعاتی گردآوری شده که صحت آنها به احراز رسیده است.
اعدام
مجازات اعدام از مهمترین موارد نقض حقوق بشر و حق حیات در ایران به شمار می‌رود. در این ماه شماری از کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل با انتشار بیانیه‌ای و با توجه به فراخواندن خانواده محمد کلهری، کودک-مجرم محکوم به اعدام برای آخرین ملاقات با وی، نسبت به اجرای قریب‌الوقوع اجرای حکم اعدام وی هشدار داده و از حکومت ایران خواسته‌اند که اجرای حکم اعدام این کودک-مجرم را فوراً متوقف کند.
همچنین پس از انتقال ناگهانی دو زندانی عرب اهل شوش از زندان اصفهان به زندان اوین که پیشتر از بابت اقدام علیه امنیت ملی به اعدام محکوم شده بودند، خانواده این زندانیان کماکان در بی‌خبری و نگرانی به سر می‌برند.
اسفندماه با بیش از ۱۵ اعدام همچنان بازگوکننده نقض حق حیات در ایران بود. در این ماه دست کم ۲ زندانی در ملاعام اعدام شدند.
آزادی اندیشه و بیان
این ماه جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران، با انتشار گزارش خود در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران، در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز با ارایه گزارش مفصل خود، وضعیت ایران در این زمینه را نگران کننده ارزیابی کرد.
همچنین پارلمان اروپا نیز با تصویب قطعنامه‌ای ۱۶ صفحه‌ای، از عملکرد حقوق بشری جمهوری اسلامی انتقاد کرد و با برشمردن مصادیق نقض حقوق بشر در ایران خواستار پاسخگویی مسئولین حاکم در ایران و همکاری با نهادهای بین‌المللی جهت بهبود این شرایط نامناسب شد.
اسفندماه با انتخاب ابراهیم رییسی که یکی از اعضای اصلی “هیئت مرگ” است؛ به عنوان رئیس جدید قوه قضاییه و تبرئه بازپرس سابق شعبه دوم دادسرای فرهنگ و رسانه در ارتباط با فیلترینگ تلگرام کورسوهای امید به عدالت در ایران کمرنگ‌تر شد.
در این ماه چهار شهروند اهل تبریز مجموعا به چهار سال و دو ماه حبس، نسرین ستوده از بابت ۷ اتهام به ۳۳ سال حبس تعزیری و ۱۴۸ ضربه شلاق، آرشام رضایی، به ۸ سال و ۶ ماه حبس، سه متهم سیاسی به ۵ سال، معلم زن بازنشسته به ۵ سال حبس، لیلا تاجیک به ۱۵ سال حبس، محکومیت مایکل وایت، شهروند آمریکایی به ۱۰ سال حبس، ابوالفضل قدیانی به ۳ سال حبس، دانشجوی ایرانی دانشگاه اوکراین به ۱۰ سال حبس، مهدی میری به ۳ سال حبس، پیمان میرزاده به ۲ سال حبس، نیما صفار به ۸ ماه حبس، روزبه و بابک علی پور به ۷ سال حبس و سه شهروند در سنندج، ارومیه و مریوان به ۱۸ سال و نیم حبس محکوم شدند.
همچنین یوسف سلحشور و شماری از معترضان به اخراج و عدم پرداخت حقوق پاکبانان شهرداری صدرا بازداشت و دو نماینده مجلس، خانواده اسماعیل بخشی و سپیده قلیان، وکیل پرونده هفت زندانی سنی مذهب و ۴ تن از زندانیان سیاسی معترض به دادگاه احضار شدند.
از دیگر مهمترین اخبار در ارتباط با نقض حق آزادی بیان و اندیشه میتوان به توقیف روزنامه “قانون” ، مجرم شناخته شدن نشریه دنیای فوتبال و برکنار شدن یک مسئول دولتی به دلیل تبریک روز مهندس به میرحسین موسوی، ممانعت از برگزاری مراسم سالروز درگذشت دکتر مصدق و اجرای حکم خلع لباس دائم یک روحانی اشاره کرد.
زندان
حق درمان و رسیدگی پزشکی همواره از مهمترین موارد نقض حقوق زندانیان در ایران به شمار می‌رود. در این ماه محمد بنازاده امیرخیزی، طاهر قدیریان، رضا ملک، ابوالقاسم فولادوند، نازنین زاغری و نرگس محمدی از دریافت خدمات درمانی محروم بودند.
اعتصاب غذا از مواردی است که زندانی به ناچار برای شنیده شدن دادخواهی‌اش به آن چنگ می‌زند. در این ماه اعتصاب غذای سه زندانی در زندان‌های ارومیه و رجایی شهر، یک زندانی در زندان اوین با دوختن لب، دو زندانی دیگر اوین و رجایی شهر، دو زندانی در زندان تهران بزرگ و دو برادر محکوم به اعدام در زندان ارومیه را شاهد بودیم.
اعمال خشونت و ضرب و شتم نیز از بارزترین موارد نقض حقوق زندانیان است.
تنش و درگیری در زندان شیبان اهواز منجر به مضروب شدن زندانیان سیاسی شد که در نتیجه آن سه زندانی مضروب به سلول‌های انفرادی در زندان شیبان اهواز منتقل شدند. همچنین مجید محمودیان و مایکل وایت شهروند آمریکایی بازداشتی در ایران مورد ضرب و شتم قرار گرفتند.
از دیگر مهمترین اخبار نقض حقوق زندانیان میتوان به وضعیت قادر محمدزاده، محمدصابر ملک رئیسی و شیراحمد شیرانی در قرنطینه، سرنوشت نامعلوم دو زندانی اهل شوش پس از انتقال به تهران، تبعید هشت تن از زندانیان سنی مذهب زندان کرمانشاه به رجایی شهر کرج، خودکشی یک زندانی در زندان سراوان، بلاتکلیفی سامان “جرجیس” و ارس امیری و محرومیت از ملاقات حسن صادقی و فاطمه مثنی اشاره کرد.\
اقلیت‌های ملی و مذهبی
اعمال فشار و تهدید اقلیت‌های مذهبی و اتنیک‌ها در اسفندماه نیز ادامه داشت.
در این ماه توحید امیر امینی و کیانوش اصلانی، رحیم غلامی، افزایش شمار شهروندان بازداشتی در استان سیستان و بلوچستان در پی حمله انتحاری به اتوبوس سپاه، هفت شهروند در استان خوزستان، چهار شهروند در سنندج و پیرانشهر، پنج شهروند در کردستان، چهار شهروند در اهواز، یک شهروند در استان خوزستان، دو شهروند در سقز، دو شهروند در اهواز، سه شهروند در کردستان، یک شهروند در اهواز، دو شهروند در استان لرستان و سه شهروند در سنندج بازداشت شدند.
همچنین خالد حسینی به سه سال حبس محکوم شد و رئیس فدراسیون سوارکاری در سخنان نژادپرستانه‌ای به ترکمن‌ها توهین کرد.
درمیان اقلیت های مذهبی شاهد بازداشت سه نوکیش مسیحی در رشت، ۶ تن از هواداران جریان موسوم به “یمانی” در شهرستان تربت حیدریه، یک طلبه مدرسه دینی اهل سنت در بندرعباس، حمید ناصری و سعید ناصری دو شهروند بهایی و تلاش برای جلب و تفتیش منزل یک شهروند بهایی دیگر در اصفهان در این ماه بودیم.
همچنین در اسفند ماه محکومیت غزاله باقری طاری شهروند بهایی به ۵ سال حبس، تایید حکم کسری نوری، محمد شریفی مقدم و امیر نوری از دراویش گنابادی همچنین تایید و ابلاغ حکم ۱۹۰ سال حبس و ۱۷۷۶ ضربه شلاق برای ۲۳ درویش گنابادی دیگر در زندان را در این ماه شاهد بودیم.
ماموران شهرداری با همراهی نیروهای انتظامی مسجدی متعلق به شهروندان اهل سنت در شهرستان چابهار را تخریب کردند.
حقوق کودک
در اسفند ماه مشاور معاون حقوقی قوه قضائیه با اشاره به ازدواج ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار کودک در یک سال، گفت که این‌ها به طور رسمی ازدواج کرده‌اند.
در این رابطه در این ماه گزارشی از خطر ازدواج دختر ۱۳ ساله‌ای که در معرض ازدواج اجباری قرار دارد را در اخبار شاهد بودیم.
همچنین در اخبار این ماه گزارشی از مردی که دو دختر خود را سالیان طولانی مورد تعرض و تجاوز قرار داده است را شاهد بودیم.
اسفندماه با سوزاندن دست دختر ۹ ساله توسط نامادری در تهران و بازداشت معلمی که ۵ دانش‌آموز دبستانی را با قاشق داغ سوزانده بود و خودکشی نوجوان ۱۷ ساله در استان همدان همراه بود.
در رابطه با حقوق دانش‌آموزان در این ماه یک دانش‌آموز در بیرجند در تصادف کشته شد و ۲۰۴ دانش‌آموز در اسفراین مسموم شدند.
زنان
سرانجام پرونده جنجالی نماینده ملکان و زهرا نویدپور در حالی که زن قربانی دیگر در قید حیات نیست به صدور رای رسید. قضات متهم را از تجاوز مبرا دانستند و اتهام وی را به رابطه نامشروع “دون زنا” تقلیل دادند و بر همین اساس حکم ۲ سال انفصال از خدمت، ۲ سال تبعید و تحمل ۹۹ ضربه شلاق را علیه رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس صادر کردند.
همچنین در این ماه آرزو میرکی، ورزشکار زن اهل سنندج و عضو تیم کیک بوکسینگ شهر سوران اقلیم کردستان عراق، در پی برافراشتن پرچم اقلیم کردستان پس از پیروزی بر حریفش در مسابقه‌ای با تیم کیک بوکسینگ اصفهان، توسط نیروهای امنیتی در سنندج بازداشت شد و شاهد اجرای حکم جریمه نقدی محکومیت لیلا میرغفاری بودیم.
در تهران و خرمدره دو مورد اسیدپاشی به زنان رخ داد.
کارگران و اصناف
جعفر عظیم زاده به تحمل ۳۰ ضربه شلاق، امید شاه محمدی به یک سال حبس، بهنام ابراهیم زاده به شش سال حبس، داوود رضوی به ۵ سال حبس تعلیقی و محمد حسین سپهری به انفصال از خدمت محکوم شدند.
به دنبال فراخوان قبلی شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران تحصن سراسری معلمان در اعتراض به مشکلات صنفی نیز در سه روز برگزار شد. گزارشی از روز نخست، دومین روز و سومین روز را در اخبار این ماه شاهد بودیم.
از دیگر مهمترین اخبار در این زمینه میتوان به پلمب ۶۶۹ واحد صنفی به اتهام ترویج بدپوششی در اصفهان و شکایت کارفرما از کارگری که به دلیل معوقات مزدی اقدام به خودکشی کرده بود، میتوان اشاره کرد.
بهداشت و محیط زیست
از مهمترین اخبار محیط زیستی این ماه‌ها موکول شدن ادامه جلسات دادگاه رسیدگی به پرونده فعالان محیط زیست بازداشتی در زندان اوین که تاکنون پنج جلسه آن به صورت گروهی و سه جلسه به صورت انفرادی برگزار شده، به سال ۹۸ بود.
همچنین مادر طاهر قدیریان، یکی از هشت فعال محیط زیست بازداشتی در زندان اوین از وخامت وضعیت جسمی فرزندش خبر داده و گفته است که وی به بیماری آی بی اس مبتلا شده و به شدت وزن کم کرده است.
حقوق فرهنگی
به دنبال پخش فیلم‌ها و عکس‌هایی از یک مراسم مد و لباس در لواسان تهران در اسفند ماه، مسئولین برگزاری این مراسم به نیروی انتظامی احضار شدند و وزیر فرهنگ و ارشاد نیز با تایید احضار آنها گفت که با آنها برخورد خواهد شد.
همچنین در این ماه حمید حامی، خواننده پاپ ممنوع الکار شد و کنسرت گروه “هوروش بند” در شهرستان فیروزه و کنسرت بابک جهانبخش در کاشان لغو شد.
خشونت نظامی و قضایی و امنیت شهروندان
دو شهروند در شهرستان سرباز، چهار شهروند در خاش و جاسک، یک شهروند در میرجاوه و یک شهروند در سراوان بر اثر شلیک نظامی کشته و زخمی شدند.
همچنین یک کولبر در مناطق مرزی بانه، چهار کولبر در مناطق مرزی استان آذربایجان غربی و یک کولبر در مناطق مرزی خوی کشته و زخمی شدند. به جز موارد فوق سه کولبر در بانه و مریوان و سردشت به دلیل سرمازدگی و یخ زدگی جان خود را ازدست دادند و یک دختر ۱۵ ساله بر اثر انفجار مین در دهلران جان خود را از دست داد.
همین‌طور ۲۱۴ ضربه شلاق در ملاعام برای چهار متهم و ۲۲۲ ضربه شلاق در ملاعام برای سه متهم دیگر و صدور حکم قطعی شلاق برای ۱۸ متهم پرونده شهرداری و اعضای شورای شهر شهرستان مرودشت در اسفندماه صادر شد.
۱– گزارشاتی که توجهات زیادی به خود جلب کرد
در این بخش سعی شده به گزارش‌هایی از نقض حقوق بشر در اسفند ماه که با حساسیت و توجه بیشتری از سوی افکار عمومی مواجه شدند، اشاره شود. بدیهی است که این توجه بیشتر، الزاماً به معنی شاخص بودن این دسته از گزارش‌های به لحاظ حجم نقض حقوق بشر نیست.
از مهمترین خبرها که در این ماه بازتاب بسیار گسترده‌ای در کشور داشت میتوان از انتخاب ابراهیم رییسی که یکی از اعضای اصلی “هیئت مرگ” است؛ به عنوان رییس جدید قوه قضاییه و محکومیت نسرین ستوده به ۳۸ سال زندان و ۱۴۸ ضربه شلاق نام برد.
۲– گزارشاتی که علی‌رغم اهمیت با بی‌توجهی روبرو شدند
در مقابل بخش قبل، بسیاری از گزارش‌های حقوق بشری اساساً با کم‌توجهی و بعضاً بی‌توجهی رسانه‌ها و افراد فعال در شبکه‌های اجتماعی که به هر ترتیب تشکیل‌دهنده‌ی قسمتی از افکار عمومی هستند، روبه‌رو شدند. گفتنی است این نوع کم‌توجهی‌های بعضاً غیر تعمدی یا بعضاً تبعیضات هدفمند، زمینه بیشتری از تداوم و گسترش نقض حقوق بشر را فراهم می‌آورد.
از مهمترین خبرها که در این ماه شایسته توجه بیشتر در رسانه و در بین مردم بودند میتوان از مرگ کولبران در اثر سرمازدگی و یخبندان و عدم رسیدگی پزشکی به زندانیان اشاره کرد.