گزارش ماهانه؛ نگاهی اجمالی به وضعیت حقوق بشر اردیبهشت ۱۴۰۱
گزارش و تحقیق: ایمان غلام نژاد
آنچه در پی میآید گزارش ماهانه و اجمالی از وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ است که البته این گزارش با توجه به حجم محدود آن و نیز به دلیل عدم اجازه فعالیت گروههای مستقل مدافع حقوق بشر در ایران نمیتواند بازتاب بی نقص وضعیت حقوق بشر در ایران باشد.
خلاصه آنچه گذشت:

اخبار نقض حقوق بشر در اردیبهشت ۱۴۰۱، با قریب به ۲۴ مورد اعدام، محکومیتهای متعدد، احضارها، نقض گسترده حقوق زندانیان، نقض پایدار آزادی بیان، تجمعات کارگران بخصوص در زمینه معوقات مزدی و موارد دیگری که در استانهای مختلف رخ داد، همراه بود. این گزارش بر مبنای اطلاعاتی گردآوری شده که صحت آنها به احراز رسیده است.
اردیبهشت ماه با قریب به ۲۴ مورد اعدام همچنان بازگو کننده نقض حق حیات در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران است. بنا بر گزارش نهادهای بینالمللی، ایران به تناسب سرانه جمعیت و میزان اعدام، رتبه نخست اعدام شهروندان خود در دنیا را دارد. از مهمترین رویداد ها در این باره میتوان به اجرای حکم اعدام یک کودک-مجرم که پیشتر محکوم شده بود در زندان مرکزی یزد اشاره کرد. هویت این زندانی محراب صالحی، ۲۰ ساله عنوان شده است.در ماه سپری شده، حکم اعدام سه زندانی که پیشتر به اعدام محکوم شده بودند، در زندان آمل اجرا شد.

در اردیبهشت ماه، در طی دو هفته اعتراضات به بهانه گرانی، ۳۱ شهر در ۱۰ استان کشور برای ۵۳ بار اعتراضات خیابانی را شاهد شدند، در این بین صدها تن دستگیر و تعدادی نیز جان باختند.همچنین، بر اساس ده گزارش دریافتی از منابع محلی از جمله سه زندان در استان خوزستان دست کم ۴۴۹ شهروند معترض در طی دو هفته اعتراضات اخیر در این استان بازداشت شدند.در این ماه، دو شهروند فرانسوی در ایران، کیوان صمیمی سردبیر نشریه ایران فردا، سعید مدنی نویسنده، جامعه شناس و زندانی سیاسی سابق، ریحانه انصاری فعال کارگری، یک شهروند در پردیس، یک شهروند در بوکان، یک شهروند در پی شعارنویسی بازداشت شدند.در ماه سپری شده محکومیت های متعددی صورت گرفت که از این تعداد می توان به محکومیت مهتاب قلیزاده، به ۲ سال و ۱۰ ماه حبس، جزای نقدی و محرومیتهای اجتماعی، مقداد حسننژاد به ۶ میلیون تومان جزای نقدی، زمانه زیویه به ١٠ ماه حبس و محمد سلیمی به ١١ ماه حبس، علی کجباف به ۱ سال و ۶ ماه حبس، امیرحسین مرادی و علی یونسی هر یک به ۱۶ سال حبس، میلاد ارسنجانی به ۱۵ ماه حبس، محمود نیرومند به دو سال و ۸ ماه حبس و خالد سیفپناهی به ٩١ روز حبس اشاره کرد.طبق قانون، قاضی نباید کسی را احضار یا جلب کند، مگر آن که دلایل کافی داشته باشد. اگرچه ممکن است کسی که در مظان اتهام قرار گرفته است، پس از پایان دادرسی، تبرئه شود، اما همین زدن برچسب اتهام به دیگری باید دلیل داشته باشد. قاضی در صورت سهلانگاری در این مورد، خود مشمول محکومیت انتظامی میشود. اما در این حیطه معیارهای مراجع قضایی ایران متناقض با موازین حقوق بشری است.از این قرار، فریبا فریدونی به دادسرای عمومی و انقلاب خمین، عالیه مطلب زاده و نرگس محمدی از بابت پرونده ای جدید به دادگاه و وحید هروآبادی، به دادگاه ویژه روحانیت تهران احضار شدند.همچنین، رضا شرفخانی دبیر کانون و کمیته پیگیری غرامت جنگ ایران و عراق، از سوی پلیس امنیت احضار شد.از سوی دیگر، الوار قلی وند، عبدالواحد عباسیزاده و پیمان فرهنگیان جهت تحمل حبس به ترتیب به زندان های اوین، بانه و لاهیجان راهی شدند.به جز این، منزل مهدی معتمدی مهر، عضو شورای مرکزی نهضت آزادی ایران، حدود ساعت ۹ شب چهارشنبه ۲۸ اردبیبهشت ماه، توسط نیروهای امنیتی در کرج مورد تفیش قرار گرفت. ماموران ضمن تفتیش منزل برخی از لوازم شخصی از جمله تلفن همراه و لپ تاپ او را توقیف کردند.
در ماهی که گذشت، جلسه سوم دادگاه رسیدگی به اتهامات مهدی محمودیان، آرش کیخسروی، مصطفی نیلی، محمدرضا فقیهی و مریم افرافراز در شعبه ۲۹ دادگاه انقلاب تهران برگزار شد.
افزون بر این، مدیرمسئول پایگاه خبری دیده بان ایران و مدیر مسئول پایگاه خبری بیرونیت به اتهام نشر مطالب خلاف واقع، توسط هیات منصفه دادگاه مطبوعات مجرم شناخته شدند.
در ماهی که گذشت، یک زندانی در زندان زاهدان به دلایل نامعلومی جان خود را از دست داد. هویت این زندانی محمد پرواز، معروف به محمد جوگی اهل روستای چراغ آباد شهرستان کنارک عنوان شده است.از سوی دیگر، یک زندانی بیمار در زندان کامیاران، در پی عدم رسیدگی مناسب پزشکی، جان خود را از دست داد. هویت این زندانی که از بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر در زندان به سر می برد، سواد الیاسی توسط هرانا احراز شده است.در اردیبهشت ماه، حکم شلاق ۴ متهم اقتصادی در زندان لنگرود با حضور شکات پرونده اجرا شد. این در حالی است که کنوانسیون بین المللی حقوق مدنی و سیاسی صراحتا استفاده از مجازات های تحقیر آمیز و نافی کرامت انسانی مانند شلاق را ممنوع کرده است.گفتنی است، ساسان ضرغام پور، سعید طاهری، کوروش جلیل، نوروزعلی رشیدی و داوود ملک حسینی، شهروندان اهل یاسوج کماکان در بازداشت به سر می برند. از میان این شهروندان کوروش جلیل در زندان یاسوج و دیگر شهروندان بازداشتی در سلولهای انفرادی بازداشتگاه اداره اطلاعات این شهر نگهداری می شوند. شهروندان بازداشتی به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند و داوود ملک حسینی نیز به دلیل وضعیت بد جسمی از بازداشتگاه اطلاعات یاسوج به بهداری زندان منتقل شد.در ضمن، کیومرث لطیفی، شهروند بازداشتی اهل سنندج روز دوشنبه ۵ اردیبهشتماه کماکان در بازداشتگاه یک نهاد امنیتی در بازداشت و بی خبری بسر میبرد. آقای لطیفی در تاریخ ۲۶ بهمنماه سال گذشته توسط ماموران اداره اطلاعات سنندج بازداشت و مدتی بعد با پایان مراحل بازجویی به زندان این شهر منتقل شد.گفتنی است، محمد اقبالی گلهین، زندانی سیاسی و یکی از بازداشت شدگان اعتراضات سراسری آبان ۹۸ دوران محکومیت ۸ ساله خود را بدون رعایت اصل تفکیک جرائم در زندان تهران بزرگ سپری میکند.افزون بر این، صدیقه اقدسی، شهروند بهائی محبوس در زندان عادل آباد شیراز از رسیدگی پزشکی و اعزام درمانی محروم مانده است. خانم اقدسی چندی پیش در پی سکته قلبی به بیمارستان منتقل شده بود، اما پس از ۵ روز بدون دریافت خدمات درمانی کافی به زندان بازگردانده شد.به علاوه، محمدعلی (پیروز) منصوری، زندانی سیاسی زندان رجایی شهر کرج علیرغم نیاز جدی به اقدامات درمانی؛ در پانزدهمین سال حبس از رسیدگی پزشکی و مرخصی استعلاجی محروم مانده است. ایران منصوری، فرزند او اخیرا با نوشتن نامهای سرگشاده خطاب به جاوید رحمان گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران، در خصوص وضعیت سلامت پدرش ابراز نگرانی کرده است.برخی زندانیان در دوران بازداشت و یا حبس خود در کنار مشکلات هر روزه زندان به ناچار برای شنیده شدن دادخواهیشان دست به اعتصاب غذا میزنند.
در اردیبهشت ماه، اسماعیل عبدی در زندان مرکزی کرج، وحید باقری در زندان تهران بزرگ، فریدون ذاکری نسب در زندان رجایی شهر کرج، فرهاد میثمی با مطالبه لغو حکم اعدام احمدرضا جلالی در زندان رجایی شهر کرج، سالار صدیق همدانی در زندان کامیاران و ابراهیم صدیق همدانی در زندان مریوان در اعتصاب غذا بسر بردند.
حق درمان و رسیدگی پزشکی همواره از مهمترین موارد نقض حقوق زندانیان در ایران به شمار میرود.
از این قرار، عباس واحدیان شاهرودی در زندان وکیل آباد مشهد، فریبا اسدی در زندان قرچک ورامین، صدیقه اقدسی در زندان عادل آباد شیراز و محمدعلی (پیروز) منصوری زندان رجایی شهر کرج از دریافت خدمات درمانی محروم بودند.
اتنیک ها در اردیبهشت ماه نیز زیر فشار فزاینده بازداشت ها و احضارها بودند.در این ماه، حسن عزتی، نیشتمان رحمتی، سعید محمدی، پروین عبدالله پور (فلاحی) و عمر سلیمانی در بانه توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند.لازم به ذکر است، عباس نیکروان، فعال ترک (آذربایجانی) ساکن شهرستان سلماس، روز شنبه ۱۷ اردیبهشت ماه، جهت اجرای حکم حبس بازداشت و به زندان این شهرستان منتقل شد.اعمال فشار و تهدید اقلیتهای مذهبی در این ماه نیز ادامه داشت.در اردیبهشت ماه، بهنام اخلاقی، بابک حسین زاده، مرتضی حاجب مشهود کاری، ایوب (فرزین) پوررضازاده و احمد (یوحنا) سرپرست، نوکیشان مسیحی ساکن رشت توسط ماموران اطلاعات سپاه بازداشت شد.در ماهی که سپری شد، انوشاوان آودیان، شهروند مسیحی به تحمل ۱۰ سال حبس، پرداخت جزای نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی، عباس سوری و مریم محمدی دو نوکیش مسیحی به پرداخت ۵۰ میلیون تومان جزای نقدی و انواع محرومیت های بلند مدت اجتماعی و شورش محمدی فلاح، نوکیش مسیحی به ۱ سال حبس تعزیری و پرداخت جزای نقدی محکوم شدند.گفتنی است، ۲۶ شهروند بهائی در شیراز به شعبه ۱ دادگاه انقلاب این شهر احضار شدند.در ضمن، صهبا فرنوش، شهروند بهائی ساکن تهران روز چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت ماه، جهت تحمل دوران محکومیت دو سال حبس خود، راهی زندان اوین شد.به جز این، بخشهایی از آرامستان بهائیان در همدان به صورت شبانه تخریب شد. تخریب نظام مند و سیستماتیک اماکن و آرامستانهای بهائیان در شهرهای مختلف، توسط حکومت و یا با چراغ سبز جمهوری اسلامی امری مسبوق به سابقه است.
در ماهی که گذشت، مردی در کرج به اتهام حبس کردن همسرش در خودرو و به آتش کشیدن او بازداشت و آزاد شد.همچنین، زن جوانی در مشهد بر اثر ضرب و شتم شدید توسط همسرش به کما رفت. پرونده این زوج که هر دو نیز قربانی کودک همسری هستند با دستور رئیس کلانتری طبرسی شمالی به مراجع قضایی ارسال شده و تحقیقات در این باره ادامه دارد.همینطور، طی روزهای اخیر یک زن در حوالی سد لتیان واقع در جنوب شهر لواسان تهران توسط ماموران انتظامی با خشونت شدید و همراه با ضرب و شتم بازداشت شد.گفتنی است، مردی در یک مرد در تهران با انگیزه ناموسی، همسر و دو تن از اعضای خانواده همسرش را با چاقو مجروح کرد. او همچنین مادر همسرش را به قتل رساند.به علاوه، یک مرد ۳۲ ساله در کرج با انگیزه ناموسی به قتل رسید. علت این حادثه رابطه پنهانی همسر متهم به قتل با مقتول عنوان شده است.به جز این، نوشین کشاورزنیا، پژوهشگر اجتماعی و فعال حقوق زنان روز دوشنبه ۵ اردیبهشت ماه، توسط نیروهای امنیتی در تهران بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد.
در ماهی که سپری شد حسن سعیدی در تهران، ۱۲ تن از رانندگان اعتصابی، رضا شهابی و عثمان اسماعیلی بازداشت شدند.گفتنی است، مظفر صالحنیا فعال کارگری و از اعضای هیأت مدیره اتحادیه آزاد کارگران ایران و زاهد مرادیان، فعال کارگری به ترتیب به ستاد خبری اداره اطلاعات سنندج و سازمان اطلاعات سپاه سنندج احضار و مورد بازجویی قرار گرفتند.به علاوه، فرزانه زیلابی، وکیل مدافع پرونده هفت تپه به شعبه ۱۶ دادگاه تجدیدنظر استان خوزستان احضار شد.در این ماه، رانندگان شرکت واحد خطوط بی آرتی تهران، کارگران پتروشیمی گچساران، کارگران صنعت نفت در سه شرکت مجزا و کارگران پروژهای شاغل در شرکتهای مختلف در اعتراض به عدم رسیدگی به مطالباتشان دست از کار کشیده و اعتصاب کردند.همچنین، منزل رهام یگانه فعال کارگری توسط ماموران وزارت اطلاعات مورد تفتیش قرار گرفت. ماموران امنیتی در جریان این بازرسی برخی از لوازم شخصی وی از جمله تلفنهای همراه، هارد کامپیوتر، فلش مموری و حدود ۸۰ جلد از کتابهای او را ضبط کرده و با خود بردند.اگر چه که کارگر و کار انجام شده توسط او، دارای منزلت و جایگاه بسیار بالایست، ولی متاسفانه این جایگاه مورد توجه مسئولین، کارگزاران و کارفرمایان قرار نمی گیرد و در بسیاری از مواقع، این قشر ضعیف جامعه موفق به اخذ معوقات مزدی و رسیدن به مطالبات حداقلی خود نمی شوند، و یا بدون دلایل موجه از کار اخراج و یا تعدیل میشوند. به همین خاطر در بسیاری از موارد برای تحقق خواسته های خود ایجاد تجمعات اعتراضی را برمی گزینند.در اردیبهشت ماه، دستکم ۲۲۲ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهمترین آنها میتوان به تجمع اعتراضی کارگران شرکت شکوفا صنعت در کرمان، کارگران معدن زغالسنگ گلندرود، کارگران کارخانه گرانیت دلفان، کارگران شهرداری شوش، کارگران کشت و صنعت نیشکر کارون شوشتر، کشاورزان شهرستان مبارکه، کارگران شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت تپه، شماری از دامداران در شهرهای مختلف کشور، کارگران بازنشسته مجتمع هفت تپه، کارگران شرکتی پتروشیمی تبریز و کارگران اخراجی نیروگاه رامین در اهواز اشاره کرد.افزون بر این، معلمان و فرهنگیان شاغل و بازنشسته در بسیاری از شهرهای کشور، بازنشستگان تامین اجتماعی در شهرهای مختلف، داروسازان در تهران، درمانگران اعتیاد کشور، ذی نفعان صندوق بازنشستگی هما، اساتید و کارمندان دانشگاه آزاد اسلامی و نیروهای فنی و حرفهای کشور برای تحقق خواسته های خود دست به تجمعات اعتراضی زدند.در این ماه معوقات مزدی متعدد بسان گذشته در جریان بود. از جمله اخبار در این حیطه میتوان به معوقات مزدی کارگران شهرداری های شوش، کوت عبدالله و سی سخت، نیروهای شرکتی مخابرات گیلان و کارگران شرکت شکوفا صنعت در کرمان اشاره کرد.
همچنین، مهدی فتحی فعال صنفی معلمان استان فارس، توسط دادگاه تجدید نظر این استان به ۸ سال حبس و ممنوعیت خروج از کشور محکوم شد.
در این ماه، جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات پیروز نامی، علی کروشات و فرنگیس نسیمپور اعضای هیئت مدیره کانون صنفی معلمان خوزستان در شعبه ۲ دادگاه انقلاب اهواز برگزار شد.
همینطور، ۳۶ واحد صنفی در شهرستان دورود به دلیل سرو غذا در ماه رمضان و ۴ واحد صنفی در تهران به دلیل فروش “پوشاک نامتعارف” پلمب شدند.
در این بخش سعی شده به گزارشهایی از نقض حقوق بشر در اردیبهشت ماه که با حساسیت و توجه بیشتری از سوی افکار عمومی مواجه شدند، اشاره شود. بدیهی است که این توجه بیشتر، الزاماً به معنی شاخص بودن این دسته از گزارشها به لحاظ حجم نقض حقوق بشر در ایران نیست.از مهمترین اخبار که در این ماه بازتاب بسیار گستردهای در کشور داشت،می توان به اعتراضات شهروندان سراوان، اعتراضات سراسری اردیبهشت ماه، اعتصاب رانندگان شرکت واحد خطوط بی آرتی تهران، تجمعات سراسری معلمان، بازنشستگان و کارگران در ایران، محکومیت امیرحسین مرادی و علی یونسی مجموعا به ۳۲ سال حبس، اعتصاب غذای بهنام موسیوند در زندان رجایی شهر، آزادی گلرخ ایرایی از زندان آمل، بازداشت آنیشا اسداللهی و کیوان مهتدی، فعالین کارگری و بازداشت کیوان صمیمی اشاره کرد.
در مقابل بخش قبل، بسیاری از گزارشهای حقوق بشری، اساساً با کم توجهی و بعضاً بیتوجهی رسانهها و افراد فعال در شبکههای اجتماعی که به هر ترتیب تشکیلدهندهی قسمتی از افکار عمومی هستند روبهرو شدند. گفتنی است این نوع کمتوجهیهای بعضاً غیر تعمدی یا بعضاً تبعیضات هدفمند، زمینه بیشتری از تداوم و گسترش نقض حقوق بشر را فراهم میآورد.
از مهمترین خبرها که در این ماه با بی توجهی رسانه ها و مردم روبرو شدند، میتوان به خودکشی دو کارگر در شهرستان ممسنی، قتل یک مرد با انگیزه ناموسی در ملارد و مرگ یک زندانی در زندان کامیاران اشاره کرد.