گزارش سالانه وضعیت حقوق بشر در ایران؛ ویژه سال ۲۰۱۷

22/12/201704/03/2019 iranhrw

گزارش: امیر . بن سعید

گزارش پیش رو حـاصل جمع آوری، تجزیه، تحـلیل و مسـتند سـازی تعداد ۲۸۸۹ گزارش از وضعیت حقوق بشر منتشر شده توسط منابع خبری در محدوده یک سال میلادی گذشته (اول ژانویه ۲۰۱۷ تا ۱۵ دسامبر ۲۰۱۷) است، در این گزارش که در دو نسخه مختصر و تکمیلی (همراه با نمودار و گراف) منتشر می شود تجزیه و تحلیل هایی ارائه خواهد شد از جمله صادر شدن بیش از ۹۳۵۳ ماه حکم زندان برای منتقدان و محکومیت شهروندان به ۸۷۰۳ ضربه شلاق علیرغم ماهیت غیرانسانی آن مجازات. همچنین اعدام دست کم ۴۴۶ شهروند در حالی که ۹۳ درصد اعدام ها بصورت مخفیانه بوده است.

دیباچه

گزارش پیش روی حاصل کوشش روزانه این تشکل در فرایند چند سـاله اخیر بـه عنوان بخشـی از پروژه آمار گیری روزانه آغاز شده از سال ۸۸ این مجموعه است که ارائه تحلیل آمار را در گزارش حاصله میسر می کند.

گزارش سالانه میلادی از نقض حقوق بشـر در ایران (۲۰۱۸-۲۰۱۷) حـاصل جمع آوری، تجزیه، تحـلیل و مسـتند سـازی تعداد ۲۸۸۹ گزارش از وضعیت حقوق بشر منتشر شده توسط منابع خبری در محدوده یک سال میلادی گذشته است.

در گزارش ۳۱ صفحـه‌ای پیش روی بـخش‌های متعددی از جمله حقوق زنان، کارگران، کودکان، زندانیان و… مورد بررسـی اجمالی و آماری همراه بـا ارائه نمودارهای مربوطه برای درک بهتر خوانندگان قرار گرفته است، بر اساس این گزارش تمرکز دیده بانی وضعیت حقـوق بشـر در ایران علیرغم کاهش ۱۰٪ گزارشات سایر نقاط کشور نسبت به استان تهران در مقایسه با سال قبل همچنان روایتگر عدم دیده بانی مناسب سایر نقاط کشور به نسبـت مرکز از سـوی جامعه مدنی است.
هرچند گزارش پیش روی به صورت برجسته حاصل تلاش گسترده مدافعان جسور حقـوق بشـر در ایران اسـت که در راه تحقـق بـاورهای انسـان دوستانه خود متحمل هزینه می‌شوند، با این حال به دلایل روشنی منجمله عدم اجازه فعالیت به سـازمان‌های حقـوق بشـری توسـط دولت ایران و نیز ممانعت حکومت از گردش آزاد اطلاعات بدیهی ست علیرغم دقت بالا از سویی عاری از خطا نباشـد و از سـوی دیگر بـه تنهایی بازتاب دهنده وضعیت کامل حقـوق بشـر در ایران محسـوب نشـود، بـا این حـال گزارش پیش رو را بـه جرات بـاید یکی از دقـیق‌ترین، جامع‌ترین و مستند‌ترین گزارشات نقض حقوق بشر در ایران در نوع خود دانست که امید است دستمایه فعالیت بهتر سازمان‌ها و مدافعان حقـوق بشـر از طریق درک بهتر وضعیت حقوق بشر در ایران، چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی آن قرار بگیرد.

برای مشاهده میزان گزارشگری سازمانهای حقوق بشری و رسانه ها از استان های مختلف کشور که ارتباط مستقیمی با توانمندی جامعه مدنی دارد به نقشه زیر توجه کنید.

حقوق قومی-ملی

در رسته حقوق قومی-ملی در طی سال ۲۰۱۷ تعداد ۵۷ گزارش توسط واحد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران به ثبت رسید، بر اساس این گزارشات بازداشت ۱۴۰ شهروند مستند شده است.
همچنین برای ۳۰ نفر نیز ۲۲۰۲ ماه حبس تعزیری صادر شده است. در کل از ۵۷ گزارش در این حوزه ۶۰ مورد شاخص نقض حقوق بشر برای ۲۷۵ نفر به ثبت رسیده است.

در حــــــوزه اقلیت های ملی بازداشت شهروندان ۲۵/۳۸٪ نسبت به سال ۲۰۱۶ کاهش یافته است، هم چنین صدور احکام حبس از سوی دستگاه قضایی نیز با ۲۲۱٪ افزایش همراه بوده است.
در مقایسه ماهانه نقض حقوق ملی بر اساس تعداد نقض موردی حقوق بشر نسبت به سال قبل ۶/۴۹٪ کاهش را شاهد هستیم، بیشترین مورد نقض حقوق در این حوزه در ماه سپتامبر روی داده و بیشترین نزول گزارشگری نیز در ماه می گزارش شده است.

اقلیت های دینی و مذهبی

در این رسته در طی یک سال گذشته ۱۰۰ گزارش از سوی نهاد آمار به ثبت رسیده است، بر این اساس ۱۸۸ شهروند بازداشت شدند، ۸ مورد تخریب اماکن مذهبی، ۲۵۸ مورد ممانعت از فعالیت اقتصادی اقلیت های مذهبی، ۲۴ مورد احضار به نهادهای امنیتی- قضایی و ۲۸ مورد محرومیت از تحصیل گزارش شده است.
۳۳ نفر از اقلیت های مذهبی از سوی نهادهای قضایی مجموعا به ۱۲۹۶ ماه حبس تعزیری محکوم شدند.
از مجموع ۱۰۰ گزارش استخراج شده در این حوزه ۹۴ مورد نقض حقوق اقلیت های مذهبی برای دستکم ۵۶۶ نفر به ثبت رسیده است.

در رسته حقوق اقلیت های مذهبی و دینی، بهائیان با ۴۳٪ سهم از گزارشات در صدر دیده بانی گزارشگران حقوق بشر قرار دارند و به ترتیب اهل سنت با ۲۹٪، دراویش با ۸٪، مسیحیان با ۱۶٪ ، زرتشتیان ۱% و سایر مذاهب ۳% در رده بندیهای بعدی دیده بانی قرار می گیرند. قابل ذکر است گزارشاتی که تحت عنوان “سایر” دسته بندی شده است به گزارشاتی اطلاق شده است که در این حوزه عمومیت داشته و بطور خاص در یک دسته بندی دینی قرار نمی گیرد.

در حــوزه اقلیت های مذهبی بازداشت شهروندان ۲۰۸٪ نسبت به سال قبل از آن افزاریش یافته است، با اینحال صدور احکام حبس از سوی دستگاه قضایی با ۶۳٪ کاهش نسبت به مدت مشابه سال گذشته همراه بوده است.
در مقایسه ماهانه نقض حقوق مذهبی بر اساس تعداد نقض موردی حقوق بشر نسبت به سال قبل ۴٪ کاهش داشته است، بیشترین صعود در این حوزه در می و بیشترین نزول در فوریه گزارش شده است.

اندیشه و بیان

در رسته اندیشه و بیان در طی سال ۲۰۱۷ تعداد ۳۲۹ گزارش از سوی نهاد آمار به ثبت رسیده است، ۳۹۷۲ مورد اعمال فیلترینگ اینترنتی برای سایت ها گزارش شده است، ۲۵ مورد توقیف نشریه، ،۶۷۳ نفر دستگیر شده ، ۳ مورد تهدید و ارعاب، ۷۷ مورد احضار به مراجع قضایی- امنیتی در حوزه اندیشه و بیان گزارش شده است.
در سال ۲۰۱۷ در این حوزه، ۶۷۹ نفر از سوی مراجع قضایی به ۵۸۵۵ ماه حبس تعزیری ،۱ میلیارد ۸۰۶ ملیون ۳۶ ریـال جریمه نقدی، ۱۳۳۸ ضربه شلاق ۹ مورد محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم شدند.
هم چنین ۶۰۱ مورد جمع آوری ماهواره نیز از سوی گزارشگران و رسانه های دولتی گزارش و ثبت شده است. از مجموع ۳۲۹ گزارش استخراج شده در این حوزه ۳۱۴ مورد نقض حقوق بشر حداقل برای ۲۳۶۷ نفر به ثبت رسیده است.

در حـوزه اندیشه و بیان گزارشات بازداشت شهروندان ۲۷۶٪ نسبت به سال قبل از آن افزایش داشته است، همینطور صدور احکام از سوی دستگاه قضایی بر اساس تعداد افراد محاکمه شده با ۳۱۲٪ افزایش همراه بوده است.
در مقایسه ماهانه نقض آزادی اندیشه و بیان بر اساس تعداد نقض موردی حقوق بشر، این رسته نسبت به سال قبل ۵۴٪ کاهش داشته است، بیشترین صعود در این حوزه در آگوست و بیشترین نزول در دسامبر گزارش شده است.

اصناف

در حقوق سندیکایی، اتحادیه ها و اصناف در سال ۲۰۱۷ تعداد ۱۱۵ گزارش از سوی نهاد آمار و نشر و آثار به ثبت رسیده است که از این گزارشات جمعا ۲۸ مورد بازداشت فعالان صنفی، ۱ مورد محاکمه فعالین حقوق صنفی، ۴۶۳ مورد پلمپ اماکن گزارش شده است. همچنین در این رسته ۲ تن از سوی دستگاه قضایی به ۶۰ ماه حبس تعزیری و ۳ماه تعلیقی محکوم شدند. ۱۱۵ مورد گزارش در کل در این رسته گردآوری شده است که شامل۱۲۱ مورد نقض حقوق بشر برای۶۱۸۸ نفر محسوب می شود.

در حوزه اصناف بازداشـت شـهروندان ۳۸٪ نسبت به سال ۲۰۱۶ کاهش داشته است، هم چنین صدور احکام حبس از سوی دستگاه قضایی نیز با کاهش ۶۸٪ همراه بوده است.
در مقایسه ماهانه نقض حقوق اصناف بر اساس تعداد نقض موردی حقوق بشر نسبت به سال قبل ۲۰٪ افزایش داشته است، بیشترین صعود در این حوزه در نوامبر و بیشترین نزول در فوریه گزارش شده است.

حقوق آکادمیک

در رسته حقوق آکادمیک در سال ۲۰۱۷ ، ۲۹ گزارش از سوی نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران به ثبت رسیده است که در مجموع شامل ۵ مورد بازداشت دانشجو، ۴ مورد احضار به دادگاه، ۵ مورد احضار به کمیته های انضباطی، ۲۸ مورد محرومیت از تحصیل ۱۵۰ دانشجوی ستاره دار و ۵۴۹ مورد اخذ تعهد قبل از ثبت نام و همانطور که پیش تر در بخش ادیان اشاره شد ۲۸ مورد ممانعت از تحصیل بدلیل مذهب را شاهد بودیم. در این رسته در سال ۲۰۱۷ مجموماً از ۲۹ گزارش گردآوری شده ۳۵ مورد نقض حقوق تحصیلی و اکادمیک برای ۱۹۴ نفر به ثبت رسیده است.

در حــوزه حقــوق آکادمیک، بازداشت دانشجویان ۸۷٪ نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته است، هم چنین صدور احکام حبس از سوی دستگاه قضایی نیز با کاهش ۱۰۰ ٪ همراه بوده است.
در مقایسه ماهانه نقض حقوق دانشجویی بر اساس تعداد نقض موردی حقوق بشر نسبت به سال قبل ۳٪ افزایش داشته است، بیشترین صعود در این حوزه درسپتامبر و بیشترین نزول در جون و جولای گزارش شده است.

حق حیات (اعدام)

در رسته حق حیات، در سال ۲۰۱۷ تعداد ۳۸۴ گزارش از سوی نهاد آمار و نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران به ثبت رسیده است که شامل محکومیت ۲۵۲ نفر به اعدام و اجرای حکم اعدام ۴۴۶ نفر می باشد که از این تعداد ۳۱ نفر در ملاء عام اعدام شدند که از میان هویت های مشخص شده اعدام شدگان، ۴۴۲ نفر از ایشان مرد یا با جنسیت نامشخص و ۴ تن زن بوده اند.
بر اساس این گزارش ۵۰٪ اعدام شدگان به اتهام جرایم مربوط به مواد مخدر در ایران اعدام شدند. ۴۳٪ به اتهام قتل، ۳٪ به اتهام تجاوز به عنف و ۲% به اتهامات امنیتی-سیاسی، ۱% سرقت مسلحانه و ۱% با اتهامات نامشخص در ایران اعدام شدند.
مجموماً از ۳۸۴ گزارش گردآوری شده ۴۱۰ مورد نقض حقوق برای ۷۵۴ شهروند به ثبت رسیده است.

بر اساس آمارهای ارایه شده ۷٪ اعدام ها در ملاء عام و انظار عمومی به اجرا در آمده است.

۲٪ از اعدام شدگان زن بوده اند، ۹۴٪ اعدام شدگان مرد بوده اند و جنسیت ۵٪ اعدام شدگان نامعلوم است. همچنین ۱% اعدام شدگان زن بوده اند.

بر اساس این آمار استان آذربایجان غربی با ۱۶٪ سهم در اجرای احکام اعدام در ملاعام در صدر تمام کشور قرار دارد

در این آمار که رابــطه مستقیمی بـــا اعدام مخفیانه زندانیان دارد، اعدام هایی که از سوی منابع مستقل و حقوق بشری گزارش شده است مورد بررسی قرار گرفته است که بر اساس برآورد منطبق بر گزارش دهی، ۷۰٪ اعدام شدگان به صورت مخفیانه یا بدون اعلام در رسانه های جمعی اعدام شده اند.

در حوزه اعدام، اجرای حکم شهروندان نسبت به سال ۲۰۱۶ دستکم ۳/۱۲٪ کاهش داشته است، هم چنین صدور احکام اعدام نیز با کاهش ۳۹٪ همراه بوده است. تعداد اعدام ها در ملاء عام ۳٪ نسبت به سال ۲۰۱۶ کاهش داشته است.
در مقایسه ماهانه صدور و اجرای حکم اعدام بر اساس تعداد نقض موردی حقوق بشر نسبت به سال قبل ۲۷٪افزایش داشته است، بیشترین صعود در این حوزه در آگوست و بیشترین نزول در فوریه و مارچ گزارش شده است.

حقوق فرهنگی

در رسته حقوق فرهنگی، در سال گذشته ۲۶ گزارش نقض حقوق بشر از سوی نهاد آمار به ثبت رسیده است که طی آن ۹ تن بازداشت شدند که در عرصه مدلینگ فعالیت داشتند، همچنین ممانعت از نشر ۵ اثر فرهنگی، ۳ ابطال مجوز نیز گزارش شده است. هم چنین ۱۲ مورد شرکت در سخنرانی یا اجرای کنسرت نیز در آمار ذکر شد. ۳ مکان تاریخی تخریب شده و یا در آستانه تخریب قرار دارند. در کل در این رسته از ۲۶ گزارش مورد بررسی قرار گرفته ۲۵ مورد نقض حقوق برای دست کم ۳۳ نفر و یا اثر استخراج شده است.

در حوزه حقوق فرهنگی بازداشت شهروندان ۹۰٪ نسبت به سال قبل از آن افزایش داشته است، هم چنین صدور احکام قضایی علیه فعالان فرهنگی کاهش ۱۰۰٪ نسبت به دوره مشابه در سال ۲۰۱۶ نشان می دهد.
نقض موردی حقوق بشر نسبت به سال قبل ۷۱٪ کاهش داشته است، بیشترین صعود بر اساس تعداد در این حوزه در نوامبر و بیشترین نزول در فوریه، مارچ، جون و اکتبر گزارش شده است.

حقوق کارگری

در این رسته در سال ۲۰۱۷ میلادی ۷۲۰ گزارش در بررسی های آماری گردآوری شد که بر اساس آن جمعاً ۱۹ تن دستگیر شدند، ۶۴۱۰ کارگـر از کـار اخــراج یا تعدیل شده اند، گزارشات عقب افتادن مجموعاً حقوق ۱۱۰۵ ماه کارگران نیز مستند شده است.
در طی سال ۲۰۱۷ میلادی ۲۲۴۵۶ مورد نفر بیکار ی ، ۳۵۴۸ تن در ســـوانح کاری کشته شده اند، ۱۰۵۸ مورد صدمات جسمی به کارگران در حین کار گزارش شده است. ۸۴۳۲ مورد نبـــود بیمه کار برای کارگران گزارش شده است، ۳۴۵۶ کارگر بــــلاتکلیف در حوزه کار گزارش شده است، ۹ فعال کارگری نیز به نهادهای امنیتی و قضایی احضار شدند. همچنین ۱۱ فعال کارگری از سوی دستگاه قضایی محاکمه شدند. جمع کل گزارشات گردآوری شده این حوزه۷۲۰ گزارش بوده است که ۷۹۸ مورد نقض حقوق برای ۱۲۴۲۹۶ نفر به ثبت رسیده است.

ایران در میان کشورهای جهان رتبه ۱۰۲ را در زمینه رعایت مسائل ایمنی کار به خود اختصاص داده ‌که رتبه بسیار پایینی است.
بیشترین صعود در این حوزه در سپتامبر و بیشترین نزول در می گزارش شده است.

حقوق کودکان

در این رسته در سال ۲۰۱۷ میلادی از مجموع ۱۶۹ گزارشی که توسط واحـد آمار گردآوری شـد به دلیل مخفی نگاه داشتن اخبار کودکان آمار دقیقی از میزان کودک آزاری های صورت گرفته دردست نیست اما دست کم ۷۳۲۶ مورد کودک آزاری و ۱۷ مورد تجاوز و آزار جنسی به کودکان، ۱۵ مورد قتل کودکان، ۸ مورد قاچاق کودکان، ۱۲۶۸ مورد اعتیاد کودکان،۱۸۴۰۳ مورد کودکان محروم از تحصیل را در برگرفته است. در کل گزارشات گردآوری شده در این حوزه ۱۶۹ مورد بوده است که طی آن ۱۷۳ مورد نقض حقوق بشر برای ۶۸۹۵۴ نفر برآورد شده است.

در حـوزه کودکان، بازداشــت فعالین این حوزه نسبت به سال قبل از آن ثابت مانده است، هم چنین صدور احکام حبس از سوی دستگاه قضایی نیز بدون تغییر بوده است. در مقایسه ماهانه نقض حقوق کودکان بر اساس تعداد نقض موردی حقوق بشر نسبت به سال قبل ۳۲٪ افزایش داشته است، بیشترین صعود در این حوزه در جولای و بیشترین نزول در ماه دسامبر گزارش شده است.

زنان

در رسته حقوق زنان در سال۲۰۱۷ میلادی ۷۹ گزارش گردآوری شده است که بر اساس آن دست کم ۱۴۷۱۸ زن مورد خشونت جسمی و جنسی قرار گرفتند، ۱۳ مورد قتل ناموسی و ۱ مورد احضار فعالان این حوزه به مراجع قضایی- امنیتی گزارش شده است.
در کل گزارشات گردآوری شده در این حوزه ۷۹ گزارش بوده است که شامل ۶۰ مورد نقض حقوق زنان برای دستکم ۵۴۸۰۲ تن بوده است.
در حـــوزه زنان بازداشـــت فعالین نسبت به سال قبل از آن ۱۰۰% کاهش یافته است، هم چنین صدور احکام حبس برای هیچ فعال حقوق زنانی از سوی دستگاه قضایی همچون سال ۲۰۱۶ گزارش نشده است.
در مقایسه ماهانه نقض حقوق زنان بر اساس تعداد نقض موردی حقوق بشر نسبت به سال قبل ۳/۳۰٪ کاهش داشته است، بیشترین صعود در این حوزه در فوریه و جون و بیشترین نزول در دسامبر گزارش شده است.

زندانیان

در رسته حقوق زندانیان در سال ۲۰۱۷ ، ۳۷۷ گزارش گردآوری شده است که بر اساس آن جمعاً ۲۲ مورد ضرب و شتم زندانیان، ۱۱۰ مورد عدم رسیدگی یا محرومیت از خدمات پزشکی زندانیان، ۱۲۸ مورد انتقال غیرقانونی زندانی به سلول انفرادی، ۶۹ مورد اقدام به اعتصاب غذای زندانیان، ۷۱ مورد انتقال اجباری یا تبعید زندانیان، ۱۸ مورد تهدید زندانی، ۶۶ مورد جلوگیری از ملاقـات بـا زندانی، ۱۸ مورد شکنجه، ۱۰ مورد مرگ زندانی بر اثر بیماری، ۴ مورد عدم دسترسی به وکیل، ۶۷۵ مورد نگهداری زندانی در محیط نامناسب گردآوری شده است. هم چنین در حوزه بازداشت شدگان ۶۴ مورد بلاتکلیف نگاه داشتن بازداشت شدگان گردآوری شده است.
در کل گزارشات گردآوری شده در این حوزه ۳۷۷ مورد بوده است که شامل ۴۲۶ مورد نقض حقوق زندانیان برای ۱۴۷۴ نفر بوده است.

در مقایسه ماهانه نقض حقوق زندانیان بر اساس تعداد نقض موردی حقوق بشر نسبت به سال قبل ۴/۵۰٪ کاهش داشته است، بیشترین صعود در این حوزه در فوریه و بیشترین نزول در دسامبر گزارش شده است.

محکومیت ها

در طی یکسال گذشته مراجع قضایی حکومت ایران اعم از بدوی و تجدید نظر، اقدام به صدور ۹۳۵۳ ماه حبـــس تعزیری نموده اند که از این مقدار، حوزه اقلیت های ملی- قومی ۲۲۰۲ ماه حبس تعزیری ، اقلیت های مذهبی ۱۲۹۶ ماه حبس تعزیری ، اندیشه و بیان ۵۸۵۵ ماه حبس تعزیری را به خود اختصاص داده اند. (لازم به ذکر است این آمار فقط احکام موردی که مشخصات یا اطلاعات مربوط به حکم منتشر شده است را شامل می شود. )

هم چنین این شهروندان به ۱ میلیارد و ۸۰۶ میلیون و ۳۶ ریـال جریمه نقدی و ۸۷۰۳ ضربه شلاق محکوم شدند.
در طی سال ۲۰۱۷ محکومیت فعالین و شهروندان کاهشی ۳۱ ٪ داشته است. بر این اساس در حوزه اقلیت های مذهبی کاهش ۷۴ ٪، اقلیت های قومی افزایش ۱۲۱٪ و در حوزه اندیشه و بیان ۹٪ کاهش وجود داشته است. در مقایسه ماهانه محکومین دادگاه های انقلاب بر اساس تعداد نفرات در سال ۲۰۱۷ بیشترین صعود در این حوزه در اگوست و بیشترین نزول در دسامبر گزارش شده است.

بازداشت ها

در طی یکسال گذشته نیروهای امنیتی۱۳۰۱ شهروند را به دلیل فعالیت های مدنی یا سیاسی بازداشت نموده اند.
در این رابطه، اصناف ۲۸ مورد بازداشت، اقلیت های قومی ۱۴۰ مورد، اقلیت مذهبی ۱۸۸ مورد، اندیشه و بیان ۷۶۱ مورد، دانشجویان ۵ مورد، حوزه فرهنگی ۹ مورد و کارگران ۲۷ مورد را شامل می شوند.

در طی سال ۲۰۱۷ بازداشت فعالین و شهروندان ۵۲٪ کاهش داشته است. بر این اساس بازداشت شهروندان در حوزه اقلیت های قومی کاهش ۳۸٪، حوزه فرهنگی افزایش ۹۰ ٪، حوزه مذهبی افزایش ۱۰۸% حوزه صنفی کاهش ۶۲٪، دانشجویان کاهش ۸۸٪، کارگری کاهش ۷۸٪ و حوزه اندیشه و بیان با ۴۲ ٪ کاهش در سال ۲۰۱۷ مستند شده.
در مقایسه ماهانه بازداشت ها بر اساس تعداد بازداشت شدگان در سال ۲۰۱۶ بیشترین صعود در این حوزه در سپتامبر و بیشترین نزول در جون گزارش شده است.