کودک همسری در ایران با مبنای شرعی، نقض حقوق بشر و سوء استفاده جنسی از کودکان است

نویسنده: محوبه . ف / سارا. م – به مناسبت روز جهانیِ دختران خردسال

 

امروزه در تمام جوامع بشری، کودکان به عنوان یکی از اقشار آسیب پذیر جامعه شناخته می شوند و از آنجا که آینده سازان و سرمایه های اصلی هر جامعه محسوب می شوند باید مورد توجه نظام های حاکمیتی و تحت حمایت های قانونی قرار بگیرند. کودکان به جهت عدم رشد و کمال عقلی از توانی های لازم برای محافظت از خویش برخوردار نمی باشند و در تعاملات اجتماعی توانایی و قدرت تشخیص خیر و صلاح خود را نداشته و در معرض آسیب هستند این در حالی است که مطابق تبصره 1 ماده 1210 قانون مدنی ایران سن بلوغ دختر نه سال تعیین شده است و مطابق این ماده دختر در این سن بالغ محسوب می شود ومطابق ماده 1 کنوانسیون حقوق کودک هر فرد انسانی زیر هجده سال کودک محسوب می شود. مطابق این کنوانسیون هر رفتاری به اراده کودک یا اراده دیگری که به رشد طبیعی کودک خلل وارد کند ممنوع است موضوعی که در کشور ایران امری رایج به شمار می آید در تحقییق حاضرخواهیم گفت که همسرکودکی بر مبنای احکام شرعی از دیر باز در اسلام رواج داشته و قانون مدنی ایران نیز که از فقه اسلامی که 1400 سال قدمت دارد اقتباس گرفته شده است و سابقه آن به زمان پیامبراسلام بر می گردد امری که بر خلاف وجدان عمومی بوده و مصداق بارز نقض حقوق بشر کودک محسوب می شود.

شرح مسئله

کودک همسری به عنوان یکی از ریشه های بروز ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی در جامعه به شمار می رود که در پرتو خودخواهی و بی اندیشی های والدین به وقوع می پیوندد و با ترسیم آینده ای مبهم، تمام رویاهای زیبای کودکی را بر باد می دهد کودکی که به نیازهای او توجه نشده است و بدون توجه به خواسته هایش و قبول وی به مسئولیتی دشوار وارد می شود که تبعاتی چون اعمال در رفتارهای خشونت آمیز و نامتعارف در کودک را به همراه دارد. متاسفانه در برخورد با این پدیده غیر معقول، حکومت اسلامی ایران به جای این که به علت و ریشه بحران تمرکز کند بدون در نظر گرفتن عواقب ناخوشایند روحی و روانی کودک به درمان و مقابله با معلول می پردازد. حال این سوال پیش می آید که تفاوت و مغایرت احکام شرعی برای ازدواج دختر نه سال و کمتر از نه سال با کنوانسیون حقوق کودک و معاهدات بین المللی چیست؟ و آیا میثاق حقوق کودک در راستای منافع و احترام به دیدگاه های کودک در جمهوری اسلامی ایران رعایت می شود؟

قبل از ورود به مباحث اصلی ابتدا به بیان موضوع و اهمیت و تاثیر آن در روح و روان و جسم کودک به علت ازدواج با دختر نه سال و کمتر از نه سال که از فقه اسلامی نشات گرفته است اهتمام شده است.

فصل اول- مبنای تجویز ازدواج با دختر نه سال و کمتر از نه سال

آمارها نشان می دهد که از دیرباز در کشور ایران شاهد ازدواج دختران نه سال و کمتر از نه سال هستیم و از دیدگاه عقلایی و منطقی به جهت عدم آمادگی روحی و روانی و فکری، کودک دختر قدرت تصمیم گیری ندارد و در صورت ازدواج و باردار شدن عواقبی همچون مرگ و میر ناشی از زایمان به جهت عدم بهداشت باروری و معلولیت های مزمن و طلاق زود هنگام را در پی دارد و این امر مخالف مواد 34،32،19،3،1 پیمان نامه حقوق کودک سازمان ملل متحد مصوب 20 نوامبر 1989 میلادی و مطابق ماده 16 اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده 23 میثاق بین الملل حقوق مدنی و سیاسی، فریب دختر خردسال و به عنوان جنایت تلقی می شود.

در آیین اسلام پیامبر اسلام با دختر بچه 7 الی 8 ساله ازدواج می کند که در این خصوص می توان به ازدواج با عایشه استناد کرد در حالی که در اروپا و کشورهای توسعه یافته ازدواج با دختر کمتر از 18 سال با این استدلال که کودک در این سن به بلوغ عقلی برای تصمیم گیری نرسیده است این کار را مصداق بارز فریب و اغفال کودک می دانند. حال با این توضیحات بر پایه وجدان و شرافت انسانی کدامیک انسانی و کدام یک پلید و شیطاتی است؟ قانون مدنی ایران که مستقیماً بر مبنای فقه اسلامی استوار است و از سال 1307 شمسی(1928میلادی) تاکنون 93 سال می گذرد و این قانون به عنوان یک قانون دقیق و سند ملی و افتخار امیز فرهنگ اسلامی ایران محسوب می شود. در فقه اسلامی ازدواج موقت و استفاده جنسی از دختران نه سال و حتی کمتر از آن که نوزاد دختر را نیز در بر می گیرد مجاز شمرده شده است و این رفتارهای غیر انسانی حاکی از اختلال پدوفیلیک در قالب شرعی و قانونی می باشد. یکی از مشروعیت بخشی به سوء استفاده جنسی از دختر نابالغ که مورد قبول فقهای معاصر می باشد استناد به کتاب فقهی تحریرالوسیله که توسط بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران به چاپ رسیده است می باشد. در مسئله 12 این کتاب فقهی که به زبان عربی نوشته شده است این چنین آمده است:

كسي كه زوجه اى كمتر از نه سال دارد وطى او براى وى جايز نيست چه اينكه زوجه دائمى باشد، و چه منقطع ، و اما ساير كام گيريها از قبيل لمس به شهوت و آغوش گرفتن و تفخيذ(قرار دادن آلت تناسلی مرد بین دو ران) اشكال ندارد هر چند شيرخواره باشد، و اگر قبل از نه سال او را وطى كند اگر افضاء نكرده باشد(افضا یعنی یکی کردن بول و حیض) به غير از گناه چيزى بر او نيست، و اگر افضا كرده باشد يعنى مجراى بول و مجراى حيض او را يكى كرده باشد و يا مجراى حيض و غائط (یکی کردن مجرای ادرار و مدفوع)او را يكى كرده باشد تا ابد وطى او بر وى حرام مى شود، لكن در صورت دوم حكم بنابر احتياط است و در هر حال بنا بر اقوى بخاطر افضاء از همسرى او بيرون نمى شود در نتيجه همه احكام زوجيت بر او مترتب مى شود يعنى او از شوهرش و شوهرش از او ارث مى برد، و نمى تواند پنجمين زن دائم بگيرد و ازدواجش با خواهر آن زن بر او حرام است و همچنين ساير احكام، و بر او واجب است مادامى كه آن زنده است مخارج زندگی او را بپردازد هر چند طلاقش داده باشد، بلكه هر چند كه آن زن بعد از طلاق شوهرى ديگرى انتخاب كرده باشد كه بنابر احتياط بايد افضا كننده نفقه او را بدهد، بلكه اين حكم خالى از قوت نيست ، و نيز بر او واجب است ديه افضا را كه ديه قتل است بآن زن بپردازد اگر آن زن آزاد است (یعنی کنیز نباشد) نصف ديه مرد را با مهريه اي كه معين شده و بخاطر عقد دخول به گردنش آمده به او بدهد، و اگر بعد از تمام شدن نه سال با او جماع كند و او را افضاء نمايد حرام ابدى نمى شود و ديه به گردنش ثابت نمی شود، لكن نزديك تر به احتياط آن است كه مادامى كه آن زن زنده است نفقه اش را بدهد هر چند كه بنا بر اقوى واجب نيست .

اینک در این حکم شرعی نکات زیر مشهود است:

1-ازدواج دایم و ازدواج موقت دختران نه سال و زیر نه سال از لحاظ شرع حکومت اسلامی از دیدگاه برخی از علمای فقهی مجاز شمرده شده است.

2-لمس نمودن از روی شهوت و تفخیذ(قراردادن الت تناسلی مرد بین دو ران ) مرد حتی در شیرخوار به رسمیت شناخته شده است.

3-در حکم شرعی این مسئله، افضا کردن(یکی کردن راه بول و حیض) دختر نه سال و کمتر از نه سال مجاز شمرده شده است و در این حالت بدون توجه به شرایط روحی و جسمی و روانی کودک تنها برای این کودک بی پناه نفقه تعیین نموده و پرداخت نفقه هم از لحاظ اقناع نمودن مرد است و به صراحت در این حکم شرعی قید شده است که پرداخت نفقه واجب نیست یعنی مرد می تواند از پرداخت نفقه خودداری کند.

4-در صورت افضای دختر( یکی کردن راه بول و حیض) و فوت دختر نابالغ  بر اثر این رفتارهای ضد انسانی، معادل نصف دیه مرد مسلمان به اولیای کودک پرداخت می شود.

با توجه به حکم مسئله فوق، حقوق کودک در کشور ایران رعایت نمی شود و نقض حقوق بشر مشهود است. در این حکم شرعی علاوه بر محکوم کردن این رفتارهای ناهنجار علیه دختران نه سال و کمتر از نه سال در کشور ایران و آثار زیان بار روحی و روانی و جسمی وارده بر کودک که در این حکم شرعی نادیده گرفته شده است و فقط استفاده جنسی از کودک مد نظر فقها بوده است و مطابق این حکم، کودک همانند یک عروسک در دست مردان شهوت پرست برای بهره برداری جنسی از کودکان است. باید افزود که ریشه این فساد اخلاقی از قدیم الایام در شرع اسلام وجود داشته است به طوری که پیامبر اسلام حدود 1400 سال قبل با عایشه که دختر نا بالغی بوده است ازدواج می کند و از همه بدتر این است که در کتاب قران نیز وعده دختر بچه به مسلمین داده شده است.(معنی کواعب اترابا) و در کتاب فقهی و تخصصی دیگر از عروه الوثقی با ذکر عبارت«لا يجوز وطء الزوجة قبل إكمال تسع سنين حرة كانت  أو أمة دواما كان النكاح أو متعة ، بل لا يجوز وطء المملوكة والمحللة كذلك . وأما الاستمتاع بما عدا الوطء من النظر واللمس بشهوة والضم والتفخيذ فجائز في الجميع ولو في الرضيعة». باید افزود که مرز میان طفولیت و بلوغ، رسیدن به مرحله رشد عقلانی و درک کارکرد انجام جنسی است بر این اساس از دیدگاه فقه اسلام، در کشور ایران مانعی برای سوء  استفاده جنسی از دختران نابالغ وجود ندارد و با ازدواج دختران نابالغ با مردان بالغ و استفاده و بهره گیری جنسی مجاز شمرده شده است و در صورت ورود فعالین حقوق بشر و اعتراض به این سناریوی تلخ، با وارونه جلوده دادن موضوع، شخص معترض را به جرم گسترش اسلام ستیزی متهم می نمایند. فراتر از مسئله عشق بازی با دختران نه سال و کمتر از نه سال، خمینی در استفتاء شرعی یک شهروند مسلمان در بررسی حکم شرعی ایجاد رابطه جنسی با مرغ حکم به مجاز بودن این عمل داده است در این سوال شرعی از وی پرسیده می شود که آیا اگر کسی به مرغ رابطه جنسی(دخول) برقرار کند آیا مرغ نجس و حرام می شود؟ ایشان پاسخ داده اند که مرغ نجس و حرام نمی شود. این در حالی است که در کشور انگلیس در پرونده ای که شخصی در سال 2020 میلادی به مرغ تجاوز جنسی کرده بود به حبس محکوم گردید. ملاحظه می شود که در کشور ایران که احکام شرعی بر قانون حکومت دارد و قوانین تدوین شده همگی ریشه در فقه دارد، ایجاد روابط جنسی با مرغ بلا مانع اعلام شده است و طبیعی است که با دختر نه سال و ریر نه سال بتوان تفخیذ نمود و در حقوق اسلام فرقی میان انسان و حیوان وجود ندارد و از هر دو برای مهار شهوت استفاده می شود. از دیدگاه اسلام یک مرد می تواند شهوت جنسی خود را با دختر نابلغ فروکش نماید و در صورت فضا(یکی شدن راه بول و حیض) صرفاً مدیون هزینه های زندگی آن طفل بی گناه خواهد بود لذا در حکم شرعی ازدواج با دختر نه سال اراده و علاقه مندی و احساسالت عاطفی نقش ندارد و ملاک اصلی حلال بودن مرد به دختر نابالغ با خواندن صیغه عقد است خواه دختر نابالغ باشد یا بالغ 18 سال. از دیدگاه فقها و روحانیون تفاوتی چندانی در آن نیست و در عوض در حکومت اسلامی در صورت پاسخ به نیاز جنسی دختر و پسر بالغ بالای 18 سال که بر خلاف کودک خردسال به رشد عقلی و فکری رسیده است بخاطر ایجاد رابطه جنسی تعقیب کیفری و مجازات پیش بینی شده است. در بیان کلی باید گفت که در عمل، اسلام در صحت عقد ازدواج هیچگونه محدودیت سنی برای دختران مطرح نکرده است و ملاک اصلی فقط اجرای خطبه عقد مطابق موازین شرعی است. آمارها نشان می دهد که در کشور ایران شاهد افزایش ازدواج مردان بالغ با دختران نه سال و زیر نه سال رشد نموده است ونگارنده به عنوان حقوقدان و فعال حقوق بشر معتقد است که قانون مدنی ایران که بر پایه فقه اسلامی تدوین شده است و چون فقه اسلامی سابقه 1400 ساله دارد و زیر سوال بردن فقه اسلام به مصلحت نظام جمهوری اسلامی ایران نیست در نتیجه این روند تا زمان بقای جمهوری اسلامی ادامه خواهد داشت و تحقیق و پرس و جو از علت تبعیت از این احکام ناخوشایند از فقها و دولتمردان ایران توسط هر شخص، به جهت زیر سوال بردن احکام شرعی، پرسشگر تحت پیگرد قانونی قرار می گیرد و در نتیجه هیچ کس حق ندارد فقه اسلام را زیر سوال ببرد و فقه اسلام در برابر قاعده عقلی ارجهیت داشته و در برابر پرسش های منطقی که هر حقوقدان در سر دارد باید سکوت کند امری که فعالین حقوق بشر در صورت هر گونه سوال در این خصوص به مجازات حبس طولانی مدت و محرومیت اجتماعی محکوم می شود. به راستی یک فعال حقوق بشر در کشور ایران در برخورد با کودک همسری و استفاده جنسی از کودکان نابالغ باید از کدام نهاد دادخواهی کرده و علت این تفکرات مسموم و تلخ را در چه مکان و زمان و متنی پیدا کند؟

فصل دوم- پیامدهای جسمی، روحی،روانی و اجتماعی کودک همسری

1-پیامدهای جسمی:

لازمه یک رابطه جنسی معقول و منطقی، بلوغ جسمی و روحی است که مطابق نظریات روانشناسان، این دختر نه سال و کمتر از آن فاقد این تکامل می باشد.برقراری رابطه جنسی قبل از این تکامل آسیب جدی به اندام های تناسلی وارد می کند و علاوه بر آن پژوهشها نشان می دهد که بارداری در سنین پایین خطر مرگ برای مادر، سقط جنین و تولد کودکان کم وزن را ئر پی دارد و این افراد به دلیل عدم آگاهی از مسایل مربوط به بهداشت جنسی در معرض بیماریهای عفونی هستند.

2-پیامدهای روانی:

ازدواج مسئولیت بسیار سنگینی است تا جایی که برخی از اعضای بزرگسال به دلیل عدم آمادگی برای قبول این مسئولیت از ازدواج سر باز می زنند بنابراین زمانی که چنین مسئولیت سنگینی بر دوش یک کودک گذاشته می شود این کودک تاب فشارهای زندگی را ندارد و در بلند مدت افسردگی، اختلالات افسردگی، سواس و اختلالات پانیک، فقدان رسیدن به استقلال شخصی و بلوغ فکری و طی کردن ناقص مراحل رشد روانی و اجتماعی را به همراه دارد.

محققان دلایل کودک همسری را در امور اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جستجو می کنند بنابراین فرهنگ تاثیر مهمی در این راستا دارد که تحت تاثیر سنت و عرف قرار گرفته است. همچنین نگاه های جنسیتی و فرمانبرانه به دختران سبب می شود که مردان در سنین بالا مایل به ازدواج با دختران کم سن باشند که نتیجه این امر پاره ای از آسیب ها و و پیامدها می باشد برای نمونه، دختری که زودتر از سن قانونی با مرد بالغ ازدواج می کند نمی تواند  با این مرد به گفتگو بپردازد زیرا دیدگاه های یک دختر نابالغ با دیدگاه های مرد بالغ متفاوت است و رابطه زن و شوهری شبیه رابطه پدر و فرزندی می شود.

دلایل پدیده کودک همسری

1-نابرابری جنسیتی

در جوامعی همچون ایران زنان و دختران جایگاه پایین تری نسبت به مردان دارند و فرزند دختر به عنوان بار اضافی به دختر نگاه می شود این موضوع دارای ریشه تاریخی است و در زمان پیامبر اسلام هر مادری که  فرزند دختر به دنیا می آورد آن کودک را زنده به گور می کردند و در حالت کلی به فرزند دختر به بار اضافی بر دوش برخی خانواده ها نگاه می شود و والدین ناآگاه که هنوز هم سنت های غلط پایبند هستند برای رهایی از این بار اضافی آن کودک را روانه خانه شوهر می کنند از سوی دیگر در کشور ایران دخترانی که خارج از ازدواج رسمی رابطه جنسی داشته یا باردار شوند مایه شرم و حقارت خانواده تلقی می شوند بنابراین خانواده ها به منظور محافظت از ناموس و بکارت دختران قبل از این که تمایلات جنسی در آن ها بیدار شود آنان را به همسری یک مرد در می آورند و در نتیجه زنان پرورش یافته در چنین خانواده هایی از اعتماد به نفس پایین تری برخوردار می باشند.

2-رسوم غلط و فقر

در برخی مناطق ایران کودک همسری به این دلیل اتفاق می افتد که در نسل های گذشته این گونه ازدواج صورت گرفته است و تبدیل به فرهنگ شده است و علت این تفکرات و باورها را باید در فقه اسلام جستجو کرد. باید اذعان داشت نیمی از دخترانی که قربانی کودک همسری می شوند در خانواده های بسیار فقیر زندگی می کنند و در شرایط فقر شدید، خانواده ها و گاهاً خود دختران فکر می کنند که ازدواج راهی برای برون رفت از بحران و تامین آینده است.

3– نبود امنیت جنسی

در مناطقی که دختران در معرض آزار و تعرض جنسی قرار می گیرند والدین برای تامین امنیت دختران خردسال خود، آنان را روانه خانه شوهر می کنند تا تحت حفاظت یک مرد قرار بگیرد و در واقع این گونه خانواده ها ازدواج را به عنوان مکانیسمی برای مقابله خشونت قلمداد می کنند و این تفکر نیز به جهت عدو وجود امنیت برای دختران در ایران چندان دور از منطق نیست چرا که در صورت احساس این امنیت، شاید خانواده ها حاضر به ازدواج زودهنگام دختران نابالغ خود نمی شدند.

با توجه به مطالب فوق بهتر است ریشه این گونه رفتارهای ضد اجتماعی از سوی فعالین حقوق بشر مورد بررسی بیشتری قرار بگیرند همچنین در طول ادوار فقهی که از سوی فقهای اسلام صادر شده است به منظور جلوگیری از جریحه دار شدن افکار عمومی نیازمند بازنگری اساسی است و فقه اسلام در مقابل اخلاق و وجدان عمومی پتانسیل قوی در خود ندارد و باید با استدلال و منطق علمی در مقابل قربانیان کودک و نیز فعالین حقوق بشر پاسخگو باشد و به نظر نگارنده تنها راه خروج از این بحران، برکناری فقه اسلام و جایگزینی علمی و تخصصی به جای آن و استفاده از متخصصین از جمله روانشناسان و روانپزشکان و همسو شدن با معاهدات بین الملی در خصوص کودکان است و همچنان که گفته شد یکی از دلایل عدم تصحیح احکام ازدواج دختران نه سال و کمتراز آن، نظریات فقیه معاصر در جمهوری اسلامی ایران و تمسک به کتاب فقهی تحریر الوسیله که توسط روح الله خمینی بنیارگذار جمهوری اسلامی ایران تدوین شده است می باشد. گفتنی است که که از نظر حکومت جمهوری اسلامی ایران وارد به بحث شدن در این امور ممکن نیست.

نتیجه گیری

مطابق کنوانسیون حقوق کودک، دختر نه سال و زیر نه سال اراده و تصمیم گیری برای ازدواج ندارد و در صورت ازدواج تبعاتی همچون تخریب روح و روان و جسم کودک را در پی دارد و همچنین آمار مرگ و میر ناشی از زایمان در سنین کودکی بیشتر است و معلولیت های مزمن را در بر دارد و ریشه اصلی این رفتار ضد انسانی وجود تبصره 1 ماده 1210 قانون مدنی و احکام شرعی همچون مسئله 12 کتاب تحریر الوسیله امام خمینی است که بدون در نظرگرفتن صدمات وارده روحی، جسمی و فکری به دختر نابالغ، ازدواج مرد بالغ با کودک شیرخوار تا کودک نه سال را مجاز شمرده است و هم قانون مدنی ایران و همچنین احکام شرعی به علت قدمت دیرینه نیازمند تغییرات اساسی هستند. نگارنده معتقد است که نباید در برابر امر کودک همسری سکوت اختیار کرد و باید ضمن مقابله با این سنت مردود و ناخوشایند، حاکمان شرع اسلام را وادار به عدول از این احکام فرسوده و تبعیت از کنوانسیون حقوق کودک نمود و نگارنده هیچگاه در مقابل این بی عدالتی ها سکوت ننموده و همچنان امید به نقض این احکام فقهی دارد.